📝📝از آداب تا آسیب (روایت بافرهنگی و بی فرهنگی)
◾️حجتالاسلام غلامرضا رضایی تربقان در یادداشتی با مرور نمودهای بیفرهنگی در زندگی روزمره، از رانندگی گرفته تا آیینهای دینی، به نقد ضعفهای فرهنگی جامعه پرداخت و نقش معلمان را در اصلاح آن کلیدی دانست.

🔹روانشناسان معتقدند دو میل اصلی در وجود انسان وجود دارد: یکی میل سازندگی و دیگری میل ویرانگری که زیربنای فرهنگ و بیفرهنگی انسان را تشکیل میدهد.
🔸فرهنگ، واژهای پُر معناست و هر جامعهای از آن برداشتی دارد. برخی بیشتر به جنبهی مادی فرهنگ توجه دارند، برخی به جنبهی دانایی، و برخی نیز بر جنبهی معنوی و اخلاقی آن متمرکز میشوند.
در تعریف فرهنگ میتوان گفت: بافرهنگ کسی است که آموزشهای انسانی، فرهنگی، مدنی و اخلاقی را دیده باشد و رعایت کند؛ و بیفرهنگ کسی است که از آموزشهای انسانی، فرهنگی و مدنی محروم باشد و آنها را رعایت نکند.
کسی بافرهنگ یا بیفرهنگ به دنیا نمیآید؛ فرهنگ، اکتسابی است و بذریست که باید آن را کاشت و پرورش داد تا به ثمر نشیند.
🔸کتب آسمانی، انبیا و ائمه اطهار (علیهمالسلام) هدفشان تکامل فرهنگی انسان است تا با راهنمایی آنها و عقل خدادادی به کمال برسد و از نظر فرهنگی متعالی شود.
امروزه واژهی فرهنگ، عموماً مترادف با برخی الگوهای مطلوب کلامی و رفتاری در ابعاد مختلف زندگی اجتماعی است و زیاد استفاده میشود. سلامت هر جامعه در گرو تعالی فرهنگ و ارزشهای پایدار آن است.
🔻فرهنگ، مبدأ همهی خوشبختیها و بدبختیهای یک جامعه است و انسان به واسطهی فرهنگ والایش پرورش پیدا میکند.
به نظر میرسد که در سالهای اخیر، با رشد تکنولوژی، چنانکه باید، نتوانستهایم فرهنگ اصیل خود را با فضا و امکانات زندگی در عصر جدید ارتقا دهیم.
گویی بهرهگیری از ابزار و امکانات جدید را موضوعی جدا از فرهنگ دانسته و لزوماً عدم رعایت آن را بیفرهنگی و بیادبی نمیدانیم. بدین سبب، در ایجاد رفتاری متعادل و سازنده با دیگران و محیط جدید، اغلب دچار مشکل جدی هستیم؛ مانند عدم رعایت قواعد ترافیک و رانندگی که در کشور ما بیداد میکند و هر ساله منجر به مرگ دهها هزار نفر و مصدوم شدن افراد بیشماری میگردد. این نشان میدهد که ما در بهرهگیری از خودرو، بیفرهنگ هستیم و فرهنگ استفادهی صحیح از خودرو را نمیدانیم.
استفادهی غیرضروری از خودرو باعث شده سلامتی ما به خاطر عدم تحرک و آلودگی هوا به خطر بیفتد و با بحران ترافیک و هدر رفتن بنزین مواجه شویم.
یا مصرف بیرویهی آب و انرژی که در کشور به مرز بحران رسیده، بیداد میکند و بیفرهنگی در مصرف را جار میزند. یا رها کردن زباله در معابر و طبیعت که نمونهی دیگری از بیفرهنگی ماست. یا عدم استفادهی صحیح از گوشی تلفن همراه، اینترنت و رعایت نکردن حریم خصوصی دیگران، که نمونههای دیگری از بیفرهنگی است.
🔹نمونهی دیگرِ بیفرهنگی، برخوردهای اجتماعی ماست. مثلاً این پرسشها: حقوقت چقدر است؟ حقوق شوهرت چقدر است؟ این را چند خریدی؟ دخالت در زندگی شخصی دیگران، تبعیض بین پسر و دختر، دخالت در امور شخصی مثل ازدواج و بچهدار شدن دیگران، بلند حرف زدن در اماکن عمومی با تلفن، زندگی بهخاطر حرف مردم، رعایت نکردن نوبت، "کی میخواهی شوهر کنی؟ دارد دیر میشود"، "کی میخواهی بچهدار شوی؟ دیگر وقتش است"، "چقدر این چیزی که گرفتی زشت است"، "چقدر چاق شدی"، "چقدر ناراحت به نظر میرسی"، "چرا رنگت پریده؟" و... اینها نمونهی اندکی از بیفرهنگیهای امروز است.
🔻عدهای هم خیال میکنند اگر کسی منزل مجللی داشت یا ماشین باکلاسی، خانوادهای بافرهنگ است؛ و بالعکس، افرادی را که زندگی سادهای دارند، بیفرهنگ و در سطح پایین میدانند. حال آنکه ممکن است برعکس باشد و فرهنگ شخص، ربطی به این امکانات نداشته باشد.
آن کسی که امکانات دارد باید فرهنگ و جنبهی داشتن آن را هم دارا باشد، نه اینکه بهخاطر ماشینی که آهن است یا ساختمانی که آجر و آهن است، اخلاقش و برخوردش با دیگران تغییر کند. این، کمال بیفرهنگی است.
🔻امروزه، بیفرهنگی در مسائل اجتماعی ما، مجالس شادی و عروسی و مجالس عزای ما بیداد میکند. خداوند، عقل را راهنمای ما قرار داده است ولی معمولاً به جای عقل، چشم و همچشمی و تقلید کورکورانه از دیگران در مراسمات داریم.
این بیفرهنگیها باعث شده زندگی به کام ما تلخ شود و سنتهای ارزشمندی چون ازدواج دچار مشکل و بحران گردد.
🔻فرهنگ اشتباه ما باعث شده وقتی کسی عزیزش از دنیا میرود، علاوه بر مصیبت فقدان عزیزش، مصیبت مخارج زائد و بیجای مجالس اموات مانند خرید قبر و پذیرایی از مهمانان و... دردش دوچندان شود.
مخارجی که هیچ نفعی به حال میت ندارد. مثلاً تهیه قبر در نزدیکی امامزاده به مبلغ چند صد میلیون تومان، چه نفعی به حال میت دارد؟ آیا از عذاب و فشار او کم میکند؟
🔰متأسفانه به اسم دین، بیفرهنگیهای زیادی در جامعه وارد شده است.
مداحیها و روضهخوانیهای تکراری در مجالس اموات چه نفعی برای میت دارد؟
در گذشته، در مجالس اموات، واعظ و سخنران به وعظ و نصیحت و آیه و تفسیر قرآن که مناسب آن مجالس بود میپرداخت، ولی امروز جای خود را به مداحی و آوازهخوانی و... داده است که نشان از بیفرهنگی ما در این مجالس دارد. و نمونههای زیادی از این قبیل وجود دارد.
🔹در جامعه، هر گروهی بستگی به شغل و حرفهای که دارند با نامی شناخته میشوند. مثلاً کسانی که در ادارات دولتی شاغل هستند را «کارمند»، و آنها که در کار تعمیرات هستند را «فنی» میگویند، آنها که در کار خرید و فروش هستند را «بازاری»، و آنها که در کار تعلیم و تربیت هستند را «فرهنگی» میگویند.
و این، افتخار بزرگیست برای معلمان عزیز که با این اسم نامیده میشوند.
این میرساند که اصلاح روشهای غلط و ترویج فرهنگ سازنده، به عهدهی این قشر نجیب و بزرگوار است.
✍غلامرضا رضایی تربقان
🔹لینک کوتاه:
https://gitionline.ir/?p=93638
🔹لینک کوتاه؛
https://news.hozehkh.com/2025/05/17/47864/
🌐منبع خبر؛
🔻نشریه آوای کاشمر _شماره591 _صفحه5
🔻خبرگزاری حوزه علمیه خراسان _کدخبر47864
🔻خبرگزاری گیتی آنلاین _کدخبر93638
⬇️ما را در تلگرام دنبال کنید
https://t.me/GholamRezaRezaeii1350




به نام خدا