غلامرضا رضایی تربقان

📝📝 جرم و گناه انسان

این قسمت فقر

در قسمتهای قبل به موضوع گناه کاری بشر و علت انحراف های انسان از جمله به پدیده �جهل و خرافات� اشاره شد و در این قسمت به فقر و آثار زیان‌بار آن و رابطه‌اش با جرم و گناه بشر می پردازیم.

🔹فقر چیست؟ فقر عبارت است از ناتوانی در برآورده ساختن نیازهای انسان، یا عدم برخورداری از حداقل امکانات معاش. اگرچه فقر انواع مختلفی دارد. ولی یکی از انواع آن، �فقر مالی� است.
دانشمندان کمونیست همه چیز را بر محور فقر و غنا می‌دانند. رنج‌ها و عذاب ها را از فقر، و خوشی ها و لذت‌ها را از غنا ،فسادها را از تهی‌دستی و صلاح ها را از بی نیازی، آن‌ها چنین می‌گویند؛ اگر جامعه از ضروریات زندگی به قدر کافی برخوردار شد و افراد اجتماع از آب، نان، لباس، مسکن، مرکب و پزشک و دارو بانصیب بودند دیگر دزدی، آدم‌کشی، بزه‌کاری در آن اجتماع به چشم نخواهد خورد .
این نظریه تا حدودی مورد پذیرش اسلام است ولی نه صد در درصد.
هرچند اسلام برای مبارزه با فقر، مالیات هایی چون خمس و زکات، کفارات، فطریه و صدقات در نظر گرفته و سیستم تأمین اجتماعی مقرر کرده و نیز روایاتی که در نکوهش فقر آمده، نشان می دهد این پدیده از نظر اسلام مطلوب نیست.
�کادا فقر اَن یَکونَ کُفرا� نزدیک است فقر به کفر بیانجامد، از سخنان و بیانات مشهور پیامبر"ص" است. و آن حضرت در جای دیگر فقر و کفر را در یک سطح قرار داده، از هر دو به خداوند پناه برده‌اند.
بر اساس روایت دیگر، �خداوند و حضرت ابراهیم "ع" وحی کرد؛ ای ابراهیم تو را آفریدم و با آتش نمرود آزمودم پس هرگاه تو را گرفتار فقر می ساختم و بردباری‌ات را می‌گرفتم چه می‌کردی، ابراهیم"ع" پاسخ داد خدایا فقر از آتش نمرود بدتر و شدیدتر است.�

🔹فقر آثار زیان‌باری دارد که در موارد بسیاری انسان به خاطر آن مرتکب جرم و جنایت و عصیان می‌گردد. برخی از این آثار زیان‌بار عبارتند از:

🔺الف) ضعف عقیدتی: محرومیت‌های اقتصادی ناشی از فقر در افرادی که ظرفیت کافی ندارند و از سویی به سبب فقر از فراگیری تعالیم دینی بی‌بهره‌اند به سست شدن ارکان ایمان می‌انجامند و ممکن است اعتقادشان را به مبدأ هستی ضعیف کند.

🔺ب) ضعف علمی: کمبود امکانات آموزشی و مربیان مجرب یکی از آثار فقر در سطح جامعه است زیرا امکانات محدود جامعه در اختیار گروه خاصی که توانایی مالی دارند قرار می‌گیرد به طوری که در کشورهای فقیر معمولاً کودکان از سنین پایین در کنار سرپرست خانواده برای تأمین نیازهای اولیه زندگی تلاش می‌کنند و به همین سبب آمار ترک تحصیل نوجوانان بسیار بالاست.

🔺ج) اضطراب و ناراحتی های روحی: وقتی فاصله طبقاتی در جامعه‌ای شدت یابد به تدریج کینه‌ها و عقیده های روحی در درون فقرا ریشه می دواند و آثار اجتماعی زیان‌باری به ارمغان می آورد.
امام صادق "علیه السلام" در این باره می فرمایند: چند چیز است که هرکس یکی از آنها را نداشته باشد، زندگی اش دچار کاستی و عقلش پریشان و ذهنش مشوش است: سلامتی، امنیت و وسعت‌روزی.

🔺د) رخت بر بستن صفات پسندیده: انسان‌های نیازمند به سبب تزلزل روحیه اغلب گرفتار ضعف شخصیت شده به تدریج خصلت های والای خود را از دست می‌دهند. برای مثال وقتی نیازمندی می بیند کسی سخن راستش را باور نمی کند کم کم در برابر دروغ‌گویی بی تفاوت می شود. امام رضا "ع" در این باره می فرماید: هر گاه دنیا به کسی پشت کند �فقیر شود� نیکی های خودش را از او می گیرد.

🔺 م) ضعف شخصیت: یکی از مهم‌ترین آثار اجتماعی فقر که خود به آثار دیگری می انجامد ضعف شخصیت تهی‌دستان است. فقیران به سبب برخوردار نبودن از امکانات مادی و موقعیت اجتماعی در جامعه مورد تحقیر قرار می‌گیرند. اگر حقی از آن‌ها پایمال شود کسی گفتارشان را نمی پذیرد بنابراین قدرت دفاع از حق خود را از دست می‌دهند.
آنچه گذشت آثار اجتماعی فقر را فقیر نشان می‌دهد که این آثار در صحنه اجتماعی بسیار خطرناک تر است. بخشی از این آثار که به طور عمده زاییده عقده های روحی و تحقیرهای اجتماعی و سبب شخصیت تهی‌دستان شمرده می شود، عبارت است از بالارفتن آمار جرائم و بزهکاری حتی در میان کودکان و نوجوانان ،طلاق، اعتیاد، فحشا، تکدی و ولگردی و حتی قتل و سرقت که آمار زندان ها بیانگر این واقعیت است.

🔹آثار سیاسی فقر:
فقر و محرومیت سبب می‌شود فقرا و تهی‌دستان در برابر دولت‌مردان احساس کینه و دشمنی کرده و در اجرای برنامه‌های دولت کارشکنی کنند. هر چند این گروه‌ها از موقعیت اجتماعی بی بهره‌اند ولی بدان دلیل که بیشتر مردم را شکل می‌دهند و رضایت آن‌ها موجب مستحکم شدن پایه‌های حکومت و ناخشنودی آن‌ها سبب فروپاشی آن می شود، لذا هرگاه مردم فقیر به حکومت خود اعتماد نداشته باشند به سادگی بازیچه گروه‌های مخالف دولت می‌شوند و در برابر مزدی ناچیز مقاصد آن‌ها را اجرا می‌کنند.

🔻حضرت علی "علیه السلام" در نامه خود به مالک اشتر درباره تهی‌دستان چنین سفارش می کند؛ کارهای تو باید خوشنودی رعیت را به دنبال داشته باشد، زیرا خشم توده‌های مردم خوشنودی خواص را پایمال می‌کند.
همانا عامه مردم ستون دین و ساز و برگ در برابر دشمنان شمرده می‌شوند پس باید توجه تو به آنها بیشتر و میل تو به ایشان فزون تر باشد و مخفی نماند که در جامعه شاهدیم بسیاری از مؤمنین فقیر هستند یا دست کم ثروتمند نیستند و ایمان راسخی دارند همان‌گونه که بسیاری از علما و مجاهدین در راه خدا ثروتمند نبوده و نیستند و این نیست که بگوییم فقر مالی الا ولابد ایمان را زایل می کند و کفر را جایگزین می نماید.

✍ غلامرضا رضایی تربقان

منبع خبر: آوای کاشمر /دوهفته نامه منطقه خراسان /شماره ۴۰۸/ صفحه ۱۲